Svaki narod na Balkanu tvrdi da je najstariji. Originalna verzija. Međutim, nedavno objavljena studija otkriva da svi balkanski narodi imaju skoro identičan genski materijal, piše Adelheid Wölfl iz Sarajeva.
„Adam i Eva su bili Srbi. Ili Hrvati. Definitivno Albanci, Bugari ili Bošnjaci. Postoji jedno pitanje oko kojeg se današnji balkanski narodi slažu: svuda prevladava verovanje da je baš taj jedan, vlastiti narod, najstariji narod južne Evrope“ – ovim rečenicama počinje tekst objavljen proteklog vikenda u listu Neue Zürcher Zeitung am Sonntag. Piše ga Adelheid Wölfl iz Sarajeva, a Dojče vele (DW) ga prenosi skoro u celosti:
„Stav da je zajednički etnički identitet, koji se ne zasniva samo na kulturi, jeziku ili religiji, već i na biološkom podrijetlu, takođe je široko rasprostranjen. Ovaj etno ili ‘genetski nacionalizam’ bio je jedan od razloga za krvave devedesete i građanski rat republikama bivše Jugoslavije. Način razmišljanja je bio: Bili smo ovde prvi, vredimo više od ostalih, a mi smo potpuno drugačiji, zato možemo dominirati nad ostalima i proterati ih. Ili se tvrdi da su ostali zapravo dolazili iz sopstvene etničke grupe, a ona je originalna. Ovo razmišljanje je i danas rašireno.
Srpski novinar, koji je kasnije postao ministar za obitelj i demografiju Ratko Dmitrović objasnio je 2018. da su Srbi, Hrvati, Bošnjaci i Crnogorci svi istog porekla: oni su svi Srbi. „Nije teško priznati istinu. Ne boli“, tvitovao je on. Prema njegovim rečima, ostale etničke grupe su zapravo Srbi koji su jednostavno izdali svoje srpstvo.
Bivši hrvatski ministar obrazovanja Dragan Primorac, doktor i genetičar, smatra da su „više od tri četvrtine današnjih hrvatskih muškaraca potomci starih Evropljana koji su živeli u poslednjem ledenom dobu pre 20.000 godina na području današnje Hrvatske, Slovenije i Bosne i Hercegovine”.
Te priče su naučna glupost, što dokazuje i nova studija s Harvarda. “Kada biste mi dali DNK od neke osobe i da vam moram reći je li ta osoba Hrvat ili Srbin, bilo bi izuzetno teško. Hrvati, Srbi i drugi su kulturni termini, ali ne odražavaju vrlo staru diferencijaciju u njihovoj demografsko-genetskoj istoriji“, kaže arheogenetičar Injigo Olalde, jedan od autora studije „Genetička istorija Balkana od rimske granice do migracije Slovena“, koja je objavljena u decembar.
U studiji su analizirali DNK podatke 146 skeleta ljudi koji su živeli u prvom milenijumu nove ere i iskopani su s 20 različitih lokacija na Balkanu – u Hrvatskoj, Srbiji, Severnoj Makedoniji, Bugarskoj, Rumuniji, Grčkoj i Albaniji.
Rezultati otkrivaju sledeće: prvo, genetski fond svih ovih pojedinaca je sličan, a drugo, gotovo je identičan genetskom fondu današnjih jugoistočnih Evropljana. „Bez obzira na moderne nacionalne granice, stanovništvo u našem području istraživanja oblikovano je kroz slične procese migracije i promena“, kaže Olalde.
To sugeriše da su se važni demografski događaji koji su doprineli formiranju današnjih grupa dogodili već oko 1000. godine nove ere.
Praćenje putem DNK
Migracijski tokovi se takođe mogu pratiti putem DNK. Između 250. i 550. godine nove ere ljudi iz srednje i severne Evrope i Pontijsko-kaspijske stepe stigli su u jugoistočnu Evropu. Nakon završetka rimske vladavine, odnosno između 6. i 10. veka, sve veći broj migranata koji su govorili slovenski dolazi iz severoistočne Evrope. Prema studiji, njihov DNK se danas može pronaći kod 30 do 60 posto stanovništva na Balkanu. Ovi migranti nisu zamenili ljude koji su živeli u tom regionu tokom bronzanog ili gvozdenog doba, već su se pomešali s njima.
Genetski materijal ljudi iz bronzanog ili gvozdenog doba može se naći u oko 22 posto današnje populacije, a genetski materijal predaka iz zapadne Anadolije u oko 23 posto, kaže Olalde u intervjuu za NZZ am Sonntag.
Pitanje je hoće li studija naći put i u svest šire javnosti na Balkanu. Jer ovde neki „naučnici“ doprinose nacionalističkoj i rasističkoj historiografiji. U Hrvatskoj su to bile teorije Franje Račkog. Tvrdio je da su „Hrvati“ tokom seobe stigli u „delimično praznu kuću“, tako da se nisu mešali, te da sadašnje stanovništvo vodi direktno poreklo od doseljenika koji govore slovenski.
Direktor Centra za studije jugoistočne Evrope na Univerzitetu u Gracu Florijan Biber kaže da kritički pogled na podelu na etničke grupe nije raširen. „Postoji mnogo više pročišćenih istorijskih narativa koji zanemaruju mešavine i povezanosti“, kaže Biber.
Arheolog Mario Gavranović iz Austrijske akademije nauka upozorava na pseudonaučnu teoriju o poreklu koja se koristi u propagandne svrhe i ističe da se ta rasistička ideologija širi i danas.
Na primer, srpsko udruženje „Poreklo” prikuplja DNK uzorke kako bi ušlo u trag „srpskom nasleđu”. Iz “Porekla” tvrde da “Srbi” sigurno nisu pomešani s “turskom krvlju”. Istoimeno crnogorsko udruženje tvrdi da “Srbi” imaju potpuno drugačije gene od Albanaca.
Jedna od rasprostranjenih ideja je da su Srbi, Hrvati i Bošnjaci potekli direktno od doseljenih Slovena iz severoistočne Evrope u jednoj liniji i bez mešanja s drugima. Neki Albanci veruju da su direktni potomci Ilira, neki Grci veruju da vode poreklo od starih Grka. Uzavrela mešavina praznovjerja, rasizma i nadmoći.
“Nema genetske osnove za razlike među etničkim grupama”, naglašava Naris Pojskić s Instituta za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Univerziteta u Sarajevu, koji kaže da je krajem 19. veka Austrijanac Augustin Vizbah pokušao da „merenjima obima glave” utvrdi postoji li razlika između pravoslavnih, katoličkih ili muslimanskih Bošnjaka. Nije našao nijednu.
„Svi pripadamo istom genskom fondu. „Uvek smo duboko u sebi znali da nema razlike“, kaže Pojskić. Desničarski ideolozi koji ipak tvrde da su grupe biološki različite ignorisaće istraživanje DNK, kaže on.
Izvor: DW, N1
