Marko Vidojković, kolumna za ''Danas''
Slom ustanka u Srbiji, 1941, partizane je prebacio na teritoriju NDH i u Crnu Goru. Srpski četnici su se delom „legalizovali“ kod Nedića, a delom su vršili diverzije na prugama u bugarskoj okupacionoj zoni, jer tamo nije streljano sto talaca za jednu lokomotivu.
U Srbiji su se posvetili likvidiranju komunista i njihovih simpatizera, postavivši gušenje komunističke oružane revolucije kao prioritet u odnosu na borbu s Nemcima, verujući da ovi gube rat.
I vrhovni štab NOVJ zaključio je da je oružana revolucija prioritet, ohrabren time što su Rusi odbranili Moskvu. I četnici i partizani verovali su da je otvaranje novog fronta u Evropi pitanje meseci, pa su se bacili na međusobno istrebljenje. Dok su u Srbiji četnici klali komunističke simpatizere i jatake, u Crnoj Gori su partizani maljevima ubijali svakog potencijalnog narodnog neprijatelja.
Razbuktao se bratoubilački rat, u kom su četnici ratovali protiv svih, osim Italijana i sarađivali sa svima, osim sa partizanima. Partizani su se borili sami protiv svih, uz kratkotrajno primirje s Nemcima, 1943, kada su obe strane strahovale od savezničkog iskrcavanja na Jadran. Pošto od iskrcavanja nije bilo ništa, borba svih protiv komunista nastavljena je skoro do istrebljenja partizanskih jedinica, na Sutjesci.
Englezi 1943. odbacuju Mihailovića i otvoreno podržavaju NOVJ, a razlozi su pragmatični: Mihailovićev pokret je, za razliku od komunističkog, bio srpski, samim tim nezgodan faktor u razvoju posleratne Jugoslavije; partizani, koji su gotovo bez ikakve pomoći uspeli da odole Nemcima, Italijanima, ustašama i četnicima, boriće se nadljudski kad dobiju izdašnu savezničku pomoć; snabdevši jugoslovenske komuniste vojnom opremom, Englezi obezbeđuju da Jugoslavija posle rata ne bude pod potpunom kontrolom SSSR.
Dok partizani nadiru ka Srbiji sa jugozapada, a sa istoka Crvena armija, Mihailović svoje trupe grupiše u zapadnoj Srbiji i spašava savezničke pilote, ne bi li time uticao na Amerikance da urgiraju kod Čerčila i Staljina da se imidž četnika nekako popravi kod velikih sila. To se desilo tek kada je mrtvi Mihailović dobio orden zbog spašavanja američkih vazduhoplovaca.
Četnici su 1944. spasili oko četiri stotine uglavnom američkih pilota. Mihailovićevi vojnici su u tim akcijama ginuli. Srpski seljaci spavali su u štalama, a piloti u njihovim kućama. Kada je jedan od poslednjih aviona poletao ka Bariju, Mihailoviću je ponuđeno da se izvuče, ali je on odlučio da potone sa svojim četničkim brodom. Partizani su u istom periodu sa mnogo većeg broja improvizovanih aerodroma spasili triput više savezničkih pilota.
Istorija je jasna. Nema prostora za navijanje. Građanski rat partizana i četnika jedno je od najmračnijih poglavlja naše istorije. Nema tu romantike. U filmu „Sekula spašava američke pilote“, siguran sam, ima.
